|
|
Скачати 3.47 Mb.
|
Інструменти співпраці Польщі та України у рамках регіональної політики Європейського СоюзуInstruments collaborative Poland and Ukraine within European Neighbourhood PolicyIreneusz Kaczmar Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu У статті представлено можливості проведення спільних проектів у рамках Європейського інструменту сусідства та партнерства для програми Польща – Білорусь – Україна у роках 2007- 2013. Наближено принципи регіональної політики ЄС, простори підтримки у рамках проектів та можливості здобуття засобів. In this paper, there has been presented the possibility of undertaking collaborative projects within the European Neighbourhood and Partnership Instrument for Poland – Belarus – Ukraine 2007-2013 program. There have been also presented the standards of the European Neighbourhood Policy and the areas covered by the program as well as the ways of applying for a grant. Instrumenty współpracy Polski i Ukrainy w ramach polityki regionalnej UEPolityka regionalna jest zupełnie nowym narzędziem dla krajów, które wstąpiły do Wspólnoty Europejskiej. Pozwala ona na niwelowanie dużych dysproporcji w stopniu rozwoju gospodarczego i społecznego poszczególnych krajów i regionów. Celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest zapewnienie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju poszczególnych krajów Wspólnoty. Oznacza to ciągłe wyrównywanie poziomu rozwoju gospodarczego i społecznego krajów członkowskich. Wystarczy porównać poziom życia w biedniejszych regionach Grecji czy Portugalii z rozwojem, jaki osiągnęły Wielka Brytania czy Niemcy. Chcąc zapobiec powiększaniu się różnic i wspomóc biedniejsze regiony Europy, Wspólnota Europejska ustanowiła tzw. fundusze strukturalne. Zasady polityki regionalnej weszły w życie w 1993 r, wraz z podpisaniem Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht w 1992 roku. Priorytetem było dążenie do zapewnienia zrównoważonego postępu ekonomicznego i socjalnego uznano za jedno z głównych zadań Unii. Na mocy Traktatu utworzono Fundusz Spójności, o szerokim, krajowym zakresie działania. Pomoc z Funduszu Spójności jest przeznaczona na finansowanie projektów w dziedzinie ochrony środowiska i inwestycje w infrastrukturę transportową państw, w których poziom PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej dla całej UE. Kryteria spełniły wówczas cztery państwa członkowskie: Grecja, Portugalia, Irlandia i Hiszpania. W 1999 roku na szczycie w Berlinie postanowiono w latach 2000-2006 utrzymać generalne zasady polityki strukturalnej, dążąc przy tym do poprawy efektywności wykorzystania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności. W tym celu nastąpiła koncentracja pomocy na rzecz obszarów o największych potrzebach. Unia dąży też do poprawy zarządzania funduszami strukturalnymi oraz uproszczenia ich działania i metod zarządzania. Postanowiono, że łączna wysokość środków otrzymywanych w skali roku przez poszczególne państwa członkowskie z Funduszy Strukturalnych (łącznie z Funduszem Spójności) nie może przekraczać 4 proc. krajowego PKB. Począwszy od 2002 roku zarezerwowano również dodatkową pulę środków strukturalnych, które są narzędziem polityki regionalnej dla nowych krajów członkowskich w tym Polski. Prowadzenie polityki regionalnej może skupiać się na regionie, obszarze bądź konkretnym kraju członkowskim. Głównymi priorytetami tej polityki jest ochrona środowiska wraz z rozwojem przemysłu. Szczególny nacisk położony jest na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Następnym priorytetem jest wsparcie gospodarcze. Środki przeznaczone są tutaj na poprawę infrastruktury, nowe inwestycje, restrukturyzację przedsiębiorstw i otwieranie rynków zbytu. Jednym z najważniejszych problemów jest walka z bezrobociem. Szczególnie widoczne jest to w nowych krajach członkowskich, gdzie bezrobocie nasiliło się między innymi na skutek transformacji i przejścia do modelu gospodarki wolnorynkowej. Ogromne znaczenie ma tutaj, więc inwestowanie w rozwój personalny czy aktywizacja bezrobotnych z obszarów wiejskich. Ludzie dotknięci bezrobociem strukturalnym w ogóle nie potrafią się poruszać na rynku pracy, dlatego UE przeznacza tak duże środki na szkolenia i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Dostępnych jest też szereg programów promujących prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Polityka rynku pracy ma na celu przekazywanie środków na wspieranie zatrudnienia poprzez programy szkoleniowe i przekwalifikowania, podnoszenie zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników. Ogromne znaczenie ma też wspieranie obszarów wiejskich. Fundusze przeznaczone są na wsparcie obszarów wiejskich, szczególnie tych, które borykają się z niską konkurencyjnością produkcji, wysokim zatrudnieniem w rolnictwie, czy deficytami w infrastrukturze. Polska stając się członkiem UE od 1 maja 2004 roku otrzymuje również środki przeznaczone na współpracę transgraniczną. W latach 2004 – 2006 był to program INTERREG III A, B, C. Jest to inicjatywa wspólnotowa finansowana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Celem nadrzędnym INTERREG III jest wspieranie współpracy przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej. Program powstał z myślą stworzenia sytuacji, w której granice narodowe nie będą przeszkodą w zrównoważonym rozwoju i integracji obszaru Europy. O przyznanie środków mogły wówczas aplikować polskie jednostki samorządu terytorialnego z terenów przygranicznych. Ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego polscy partnerzy mogli uzyskać dofinansowanie w wysokości do 75% kosztów kwalifikowalnych projektu. Środki ERDF były przekazywane były w postaci refundacji tzn. najpierw wydatek, a później zwrot poniesionych kosztów. W nowym okresie programowania 2007-13 powstał tzw. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) jako inicjatywa Komisji Europejskiej, której zasadniczym celem jest rozwój współpracy pomiędzy Unią Europejską a państwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju regionalnego. Na ten cel przeznaczona została pomoc finansowa państwom objętym Europejską Polityką Sąsiedztwa m.in. Białorusi, Ukrainie, a także Federacji Rosyjskiej. Europejski Instrument Partnerstwa i Sąsiedztwa (EISP) będzie wdrażany m.in. za pomocą programów współpracy transgranicznej. Polska będzie jednocześnie uczestniczyła i zarządzała dwoma programami w ramach Europejskiego Instrumentu Partnerstwa i Sąsiedztwa:
Polska do wspólnej realizacji projektów z Ukrainą może wykorzystać środki w ramach programu Polska – Białoruś – Ukraina na lata 2007–2013. Wnioskodawcami mogą być tutaj instytucje prowadzące działania o charakterze non-profit przyczyniające się do realizacji priorytetów programu, w tym np. władze lokalne i regionalne, organizacje pozarządowe, instytucje publiczne, euroregiony. W ramach współpracy transgranicznej realizowane mogą być inicjatywy w zakresie zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego obszarów przygranicznych. Obszar współpracy w ramach Programu obejmował będzie:
Wsparcie projektów realizowanych na terenie regionów przyległych (ang. adjoining regions) jest ograniczone tzn. wysokość środków pomocowych, przeznaczonych na taki obszar wynosi nie więcej niż 20% całej alokacji programu, wspierane mogą być wyłącznie projekty nieinwestycyjne. Propozycja priorytetów i działań zawarta w projekcie dokumentu programowego przewiduje następujące tematy współpracy: Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności obszarów przygranicznych Działanie 1.1. Rozwój przedsiębiorczości Działanie 1.2. Rozwój turystyki Działanie 1.3. Poprawa dostępności obszaru Priorytet 2. Poprawa jakości życia Działanie 2.1. Ochrona środowiska w obszarze przygranicznym Działanie 2.2. Bezpieczne i sprawnie funkcjonujące granice Priorytet 3. Współpraca sieciowa i inicjatywy społeczności lokalnych Działanie 3.1. Budowanie potencjału współpracy na poziomie regionalnym i lokalnym Działanie 3.2. Inicjatywy społeczności lokalnych Całkowity budżet Programu Polska – Białoruś - Ukraina na lata 2007-13 to 186,2 mln EUR. Ponad 60% tej kwoty, tj. 114,4 mln EUR pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przewidywany poziom dofinansowania projektów to 90% kosztów kwalifikowanych projektu. Również jak w przypadku INTERREG prawdopodobnie będzie to refundacja, a nie prefinansowanie. Szczegółowe wytyczne dotyczące realizacji projektów są na razie w fazie projektu. Natomiast ogólne wytyczne programowe w Polsce dostępne są na stronach internetowych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Filozofia pomocy zasadza się na pobudzaniu rozwoju inicjatyw lokalnych co przyczyni się do pozytywnej zmiany mentalności mieszkańców regionów przygranicznych na styku granic Polski i Ukrainy. Przykładowe priorytety współpracy w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa to działania w zakresie poprawy i rozbudowy transgranicznej infrastruktury: komunikacyjnej, transportowej, technicznej, turystycznej, społecznej i ochrony środowiska. Wspierana będzie innowacyjność, powiązań gospodarczych oraz ułatwienie współpracy sektora gospodarki i nauki. Nie bez znaczenia pozostają projekty mające na celu wspieranie rozwoju zasobów ludzkich poprzez szkolenia i edukację w formach szkolnych i pozaszkolnych. Identyfikacja problemów istotnych dla polskiej polityki regionalnej wymaga wszechstronnego podejścia. Jedną z cech wyróżniających jest specjalna pozycja Warszawy / jako aglomeracji / rzutująca na sytuację całego regionu mazowieckiego i kraju. Wiele danych porównawczych zmienia swój charakter, jeśli prezentować je z udziałem lub bez udziału stolicy kraju. Ocena porównawcza województw wykazuje ogromną przewagę województwa mazowieckiego ze względu na Warszawę, która pełni funkcję metropolitarną. Gdyby Warszawę wyodrębnić z otoczenia regionalnego, to PKB liczone na mieszkańca / przeszło 220% średniej krajowej / wynosiłoby około 85% średniej w UE, co uniemożliwiłoby udzielenie pomocy regionalnej Warszawie. Podobna sytuacja funkcjonuje w wielu krajach, np. Praga mając poziom 105% przeciętnej w UE PKB per capita na mieszkańca, również wyróżnia się od reszty kraju. Specyficzna pozycja stolic, dominujących aglomeracji jest oczywista – nie zmienia to jednak faktu potrzeby wyrównywania pozycji regionów. Pod względem dochodu PKB, w Polsce na 16 województw jedynie 6 jest powyżej poziomu średniej krajowej z wyraźną przewagą Warszawy i mazowieckiego. Czołówkę stanowią: województwo śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie i mazowieckie. Najniższe w rankingu GUS / dane za 2002r – PKB na 1 osobę / jest województwo lubelskie i cały pas wschodni Polski. Obszary te charakteryzują się najwyższym odsetkiem zatrudnionych w rolnictwie około 40%. Podobna struktura zatrudnionych w rolnictwie dla porównania występuje na Ukrainie czy w południowej Grecji, która nie wykorzystała możliwości jakie dało jej wejście do UE. Zróżnicowanie między Polską, a innymi krajami UE, mierzone PKB per capita ma swoje źródła /oprócz historycznych/ w niższym poziomie wydajności na zatrudnionego w każdym z sektorów oraz dużym udziale niskowydajnych sektorów w strukturze gospodarki. Średni poziom PKB wg parytetu siły nabywczej na mieszkańca wynosi w Polsce niewiele ponad 40% średniego poziomu krajów Wspólnoty tj. około 9,5 tys. USD w stosunku do około 23 tysięcy USD dla najsłabiej rozwiniętych krajów Unii. Dystans pozostaje duży, za tymi wskaźnikami kryje się jakość życia. W ujęciu regionalnym, nawet portugalskie Azory z najniższym w UE PKB na mieszkańca / dane z 1999/ mają wskaźnik wyższy o 48%, niż średnio cała Polska. Nadal zbyt mały udział aktywnych zawodowo zatrudnionych jest w sektorze usług, około 45% co jest charakterystyczne dla wszystkich państw przechodzących transformację gospodarczą. W krajach wysoko rozwiniętych sektor usług generuje ponad 75 % dochodu narodowego, a w USA nawet 82%. Podobnie sytuacja wygląda na Ukrainie gdzie przeciętna płaca miesięcznie w 2007 roku wyniosła 235 USD. Wielkość i ludność Polski i Ukrainy są porównywalne, powierzchnia liczona w tysiącach kilometrów kwadratowych wynosi odpowiednio dla Polski 312, dla Ukrainy 603. Ludność Polski to 38 milionów mieszkańców, a Ukrainy 48 milionów. Oba kraje położone są w Europie Środkowo-Wschodniej. Produkt krajowy brutto liczony według parytetu siły nabywczej (purchasing power parity) na mieszkańca Polski wynosi ponad 12 tysięcy dolarów a Ukrainy wynosi 6,5 tysiąca. Dla porównania średni dochód na mieszkańca w Unii Europejskiej (PKB per capita) w 2006 roku wynosił 28100,00 USD, różnice są wiec ogromne. Zapóźnienie gospodarcze Ukrainy względem Polski jest znaczące, a uwarunkowane jest zarówno względami historycznymi, jak i stanowi następstwo braku szybkich reform gospodarczych po uzyskaniu niepodległości w 1991 roku. Wyjątkiem są jednak duże aglomeracje takie jak Kijów czy Warszawa, gdzie dochody mieszkańców porównywalne są ze średnią w UE. Podsumowując można powiedzieć, że Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) jako jeden z czterech nowych sposobów pomocy zewnętrznej zaproponowanych przez Komisję w ramach tzw. pakietu Prodiego jest bardzo ciekawy w założeniach. Teoretycznie powinien on zacząć obowiązywać wraz z nową perspektywą finansową 2007–13 już od dnia 1 stycznia 2007 r. zastępując szereg instrumentów wykorzystywanych obecnie, w szczególności TACIS i MEDA. Nadal jednak trwają konsultacje oraz prace nad dopracowaniem szczegółowych wytycznych dotyczących wdrażania programu. Według optymistycznej wersji dopiero w drugiej połowie 2008 roku mogą być ogłoszone pierwsze konkursy o dofinansowanie projektów w ramach EISP. Będą mogły wówczas skorzystać z pomocy kraje trzecie, których dotyczy Europejska Polityka Sąsiedztwa (ENP), w tym Ukraina, Białoruś i Rosja. Literatura:
УДК 323.31 „Національна аристократія” як визначальний фактор творення нації і держави за В.Липинським „National aristocracy” as a determinative of creation of nation and state for V. Lypynsky Безпалько Олеся Петрівна |